Compressief zwachtelen

Wat is compressief zwachtelen?

Compressief zwachtelen is een veel gebruikte manier om vocht in de ledematen te verminderen. Deze vochtophopingen kunnen bijvoorbeeld ontstaan door problemen met de bloedsomloop, te weinig beweging of beschadiging van de bloedvaten. De zwachtels stimuleren het afdrijven van het vocht, waardoor je armen en benen weer slanker worden en je minder beperken in je bewegingen. Maar hoe werkt compressief zwachtelen eigenlijk en welke andere vormen van compressietherapie zijn er? En wat moet je doen als je als hulpverlening op evenementen of Witte Kruis ambulance problemen tegenkomt met de zwachtels?

Wat is compressietherapie?

Compressietherapie helpt om vochtophopingen in het lichaam te verminderen. Deze vochtophopingen noem je ook wel oedeem. Het meeste vocht dat wordt vastgehouden is lymfe. Dit vocht is kleurloos en bevat onder andere witte bloedcellen. Lymfe stroomt door de lymfevaten en helpt onder andere bij het ontgiften van je organen. Bij compressietherapie wordt dit vocht als het ware uit je lichaam geduwd. Dat kan door middel van compressief zwachtelen, maar ook met een elastische kous of een verband. De werking van compressietherapie is echter altijd hetzelfde. Het aangebrachte verband, de kous of de zwachtels geven tegendruk op de weefsels met oedeem. Door deze druk komen de weefsel en de lymfestelsels dichter bij elkaar te liggen, waardoor de doorstroming en afdrijving van het vocht wordt gestimuleerd.

Hoe werkt compressietherapie?

Het principe van compressietherapie en compressief zwachtelen is het makkelijkst uit te leggen met het voorbeeld van een tuinslang. Als je de tuinslang een beetje dichthoudt, spuit het water met grotere kracht en verder uit de slang dan wanneer je de opening helemaal open houdt. Zo werkt compressie zwachtelen ook. Met de zwachtels duw je de vaten en aderen iets dicht. Hierdoor gaat het bloed en lymfevocht met grotere kracht stromen. Door deze kracht zuigt het bloed meer vocht aan uit het gebied met de zwachtels. Zo spoelt het bloed als het ware het vocht weg of ruimt het een hardnekkige ontsteking op. Daarnaast voert het bloed sneller voeding en zuurstof aan, waardoor de weefsels beter kunnen vernieuwen. Zwachtelen kan op die manier ook helpen om een wond sneller te laten genezen. Door de afdrijving van het vocht en de betere aanvoer van voeding kan het weefsel weer herstellen en kunnen klachten verminderen of zelfs verdwijnen. Compressietherapie kan op drie manieren worden uitgevoerd namelijk met een therapeutische sok of door middel van compressief zwachtelen met elastisch verband of niet elastisch verband.

Oorzaken van oedeem

Als je oedeem behandeld moet worden, is alleen compressietherapie niet voldoende. Ook de oorzaak van de vochtophopingen moet aangepakt worden. Anders komt het vocht namelijk gewoon weer terug als de zwachtels wordt verwijderd. Een arts kan een diagnose stellen en bepalen wat de oorzaak is van jouw oedeem. De meest voorkomende oorzaak is een probleem met de aan- en afvoer van het bloed. Dat wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door verzwakte bloedvaten of door een blokkade in de bloedbaan, bijvoorbeeld bij trombose. Als de lymfevaten of bloedvaten zijn beschadigd, kan daardoor vocht naar buiten lekken, wat vervolgens ophoopt. Tot slot kan een tekort aan eiwitten zorgen voor oedeem. Je bloed gebruikt de eiwitten namelijk om vocht ut weefsel te halen. Zonder deze eiwitten gaat dat minder goed en blijft het vocht in het weefsel achter.

Wanneer wordt compressietherapie gebruikt?

Compressietherapie wordt dus ingezet bij het afdrijven van vocht en zo het oedeem te verminderen. Het kan echter niet worden ingezet bij alle vormen van oedeem. Allereerst moet het oedeem zich bevinden op een plek die ingezwachteld kan worden, zoals een arm of een been. Een oedeem dieper in het lichaam kan bijvoorbeeld net wordt gezwachteld. Compressietherapie werkt het beste als het oedeem plaatselijk is en niet in beide armen of benen voorkomt. Dan is het namelijk eenvoudiger om het aangetaste gebied te behandelen. Compressietherapie wordt altijd pas ingezet op indicatie van een arts of specialist. In sommige gevallen is compressief zwachtelen namelijk niet effectief en kan het zelfs gevaarlijk zijn.

Wanneer wordt compressietherapie niet gebruikt?

Een oedeem in de buik of bij de longen kan niet behandeld worden met zwachtels. Het is immers niet mogelijk om een zwachtel om de buik aan te leggen, omdat dan organen in de verdrukking komen. Daarnaast is compressietherapie bij hartfalen niet altijd mogelijk. Bij acuut hartfalen kan het afdrijven van het vocht richting het hart er namelijk ook voor zorgen dat er te veel vocht in het hart komt, wat het hart niet meer aankan. Dat kan zelfs fataal zijn. Als je hartader is verzwakt, kan compressief zwachtelen zorgen voor te veel druk, waardoor het weefsel gaat zweren of zelfs afsterft. Ook bij een huidaandoening kunnen zwachtels een slecht idee zijn. De huid onder de zwachtels kan immers een aantal dagen niet behandeld worden. Tot slot wordt compressief zwachtelen niet ingezet als je een hoge bloeddruk hebt. De zwachtels zouden je bloeddruk nog verder verhogen en dat kan gevaarlijk zijn.

Wat is compressief zwachtelen?

Bij compressief zwachtelen wordt een drukverband of zwachtel aangebracht om een gebied met oedeem. Vaak is dit een been of een arm. Ook kan slechts een deel van het been worden gezwachteld. Compressief zwachtelen van een onderbeen komt bijvoorbeeld ook vaak voor. Vaak wordt de behandeling van oedeem begonnen met compressief zwachtelen, omdat hierbij de tegendruk het hoogst is. Zo wordt het meeste vocht afgedreven in kortere tijd, waardoor de klachten het snelst verminderen. Bij het zwachtelen worden elastische zwachtels op het been of de arm aangebracht. Deze zitten behoorlijk strak. Ze mogen echter niet te strak zitten, want dan wordt de doorbloeding naar de hand of voet belemmerd. De zwachtels mogen daarom alleen worden aangebracht door een opgeleide hulpverlener. Bij een cursus evenementen hulpverlening leer je problemen op te lossen die door de zwachtels zijn veroorzaakt, maar als evenementen hulpverlener hoef je niet zelf een compressief zwachtel aan te kunnen leggen.

Materialen voor compressief zwachtelen

Voor compressief zwachtelen zijn verschillende materialen beschikbaar. Zo kan je compressief zwachtelen met korte rek zwachtels. Deze zwachtels geven meer druk bij beweging en minder bij rust. Ze zijn daarom geschikt voor patiënten die het gezwachtelde lichaamsdeel nog kunnen gebruiken en in beweging blijven. Als je patiënt bedlegerig is of om een andere reden niet kan bewegen, wordt de compressietherapie met lange rek zwachtels uitgevoerd. Lange rek zwachtels geven namelijk meer druk bij rust. Soms worden bij compressietherapie korte rek en lange rek zwachtels gecombineerd voor het beste resultaat. Daarnaast zijn er zwachtels die bestaan uit meerdere lagen. De therapeut kiest op basis van de klachten welk materiaal het beste is en hoe vaak een behandeling herhaald moet worden. Een belangrijk merk voor compressietherapie is Rosidal. Rosidal heeft verschillende soorten zwachtels in het assortiment, zodat de gebruikte materialen goed afgestemd kunnen worden op de patiënt.

Wat kan je verwachten bij compressief zwachtelen?

De therapeut zal je voor de behandeling duidelijk uitleggen wat er gaat gebeuren. De zwachtels worden namelijk behoorlijk strak aangebracht om voldoende druk te kunnen geven. Dit kan zeker in het begin raar aanvoelen. Ook kan het aanbrengen van de zwachtels pijnlijk zijn. Daarvoor kan je een uur voor de behandeling paracetamol innemen om de pijn iets te verlichten. Zorg ook dat je arm of been schoon is, voordat de zwachtels worden aangebracht. Als de zwachtels er eenmaal zitten, kan je jezelf op die plek immers even niet wassen. Vervolgens worden de zwachtels aangebracht. Als je merkt dat je vingers of tenen gaan tintelen of blauw worden, dan moet je de hulpverlening waarschuwen. De zwachtels zitten dan te strak en verminderen de doorbloeding. De zwachtels moeten verwijderd en opnieuw aangebracht worden.

Hoelang duurt compressief zwachtelen?

Het aanbrengen van de zwachtels duurt ongeveer een half uur tot drie kwartier. Het is dus best een lange zit, maar het is belangrijk dat de zwachtels goed worden aangebracht om effectief te zijn maar niet af te knellen. De zwachtels kunnen een aantal dagen blijven zitten, maar moeten daarna opnieuw aangebracht worden. Het vocht wordt immers afgedreven, waardoor het volume van je arm of been afneemt en de zwachtels te los zitten om nog effectief te zijn. Hoelang de totale compressietherapie van je benen in totaal zal duren hangt af van de ernst van de klachten, hoelang het oedeem er al zit, hoe diep het oedeem ligt en je algemene gezondheid. Daarnaast duurt de therapie langer als je niet veel kunt bewegen. Een behandeling met compressief zwachtelen kan daarom twee weken duren, maar ook vier weken of nog langer. De therapeut beslist wanneer het oedeem voldoende is afgenomen. De compressietherapie is dan echter nog niet afgelopen. Als de druk meteen losgelaten zou worden, is de kans dat het oedeem terugkomt erg groot. Daarom wordt ervoor gekozen om de compressietherapie voort te zetten met een therapeutische elastische kous.

Compressief zwachtelen met niet-elastisch verband

Voor compressief zwachtelen worden meestal zwachtels met korte rek of lange rek gebruikt. Soms kunnen deze zwachtels echter voor problemen met afknelling of juist te weinig druk zorgen, vooral ’s nachts. Dan kan er ook voor gekozen worden om te zwachtelen met niet-elastische verband. Dit verband moet aangemeten worden door een specialist, maar je kan de zwachtels vervolgens zelf aanleggen. De zwachtels zijn namelijk voorzien van klittenband. Hierdoor kan je ze makkelijk verwijderen of juist plaatsen om ’s nachts te gebruiken. De specialist kan ook adviseren welk soort verband het beste is voor jou. Het zijn namelijk verschillende soorten niet-elastisch verband met elk een andere werking. De soort oedeem en de plek van het oedeem bepalen welk verband voor jouw klachten het beste is.

Compressietherapie met een therapeutische elastische kous

Een therapeutische elastische kous wordt ook wel TEK genoemd en is een belangrijke opvolging van compressief zwachtelen. Een TEK is niet hetzelfde als een steunkous. Steunkousen geven namelijk minder druk en zijn daarom niet geschikt om vocht dat in het been zit af te drijven. Een TEk kan je klachten verminderen en zorgen dat het oedeem niet of minder snel terugkomt. Het geneest de problemen echter niet. Zodra je stopt met het dragen van een therapeutische elastische kous kunnen de klachten gewoon weer terugkomen, tenzij in de tussentijd de onderliggende oorzaak is aangepakt. Je moet de kousen dus elke dag blijven dragen. Gelukkig zijn ze tegenwoordig verkrijgbaar in allerlei kleuren en uitvoeringen, zodat je er een met je outfit kunt matchen.

Compressietherapie starten met TEK

Je begint altijd met het gebruik van een therapeutische kous op indicatie van een arts of therapeut. Deze heeft jouw oedeem gecontroleerd en waarschijnlijk eerst al behandeld door middel van compressief zwachtelen. De kous wordt nauwkeurig aangemeten om voldoende druk te kunnen geven aan de weefsels. Daarnaast vindt er regelmatig controle plaats om eventueel een nieuwe kous in een andere maat aan te meten. Bij vochtverlies wordt je arm of been namelijk dunner en kan je een kleinere kous nodig hebben. Ook wordt er in de gaten gehouden hoe het oedeem zicht gedraagt. Daardoor kan er snel ingegrepen worden als de klachten bijvoorbeeld verslechteren. Een therapeutische kous gaat ongeveer een jaar mee, daarna neemt de druk te veel af.

Terug naar kennisbank EHBO en hulpverlening op evenementen sportwedstrijden en festivals